Bouwen aan eerlijke sheahandel – Onze reis naar Chera, Ghana

Begin 2025 reisden BeriVita en Matt25 Foundation samen af naar Chera, een klein dorp in het noorden van Ghana. Via Schiphol vlogen wij – Mirjam, Hans en Arjan – naar de hoofdstad Accra. Van daaruit namen we een binnenlandse vlucht naar Tamale, gevolgd door een rit van acht uur, hutjemutje in een auto, met de Ghanese projectmanager van Matt25 Foundation als gids en chauffeur.

Wat begon als een verkennende missie, is inmiddels uitgegroeid tot een concrete samenwerking. In Chera ontmoetten we de vrouwengroep die met grote toewijding sheaboter produceert – een natuurlijk product dat wereldwijd door miljoenen mensen wordt gebruikt, maar waarvan het échte verhaal zelden wordt verteld.

Vrouwen in Ghana verkopen hun sheaboter doorgaans aan professionele tussenhandelaren tegen lage prijzen. Hierdoor blijven hun inkomen en leefomstandigheden onzeker. Onze samenwerking met de vrouwengroep in Ghana – gebaseerd op vertrouwen en het delen van kennis en middelen – stelt hen in staat om het hele jaar door een stabiel inkomen te genereren. Tegelijkertijd werken we aan het structureel verbeteren van de werk- en leefomstandigheden binnen de gemeenschap.

Van noot tot pure boter – een ambachtelijk proces

Sheaboter wordt gewonnen uit de noot in de vrucht van de Afrikaanse sheaboom. Deze boom groeit in het wild op de droge savannes van West-Afrika, wordt tot 15 meter hoog en kan wel 100 jaar oud worden. Pas na zo’n 20 jaar draagt hij vruchten. In droge jaren is de oogst kleiner, wat directe gevolgen heeft voor de lokale productie én het inkomen van de vrouwen.

Het productieproces is intensief en grotendeels handmatig. De vrouwen verzamelen de noten, drogen, roosteren, malen en kneden ze tot er uiteindelijk een romige, voedende boter ontstaat. Ondanks de mechanisatie van delen van het proces, zoals het kneden, blijft het werk fysiek zwaar. Bij temperaturen boven de 40 graden werken de vrouwen boven open vuur – dag in, dag uit.

Sheaboter is een geliefd ingrediënt in huidverzorgingsproducten: een puur natuurproduct dat de huid hydrateert en beschermt. Wat veel mensen echter niet weten, is hoeveel kracht, vakmanschap en toewijding er achter elke pot schuilgaat. In Chera zagen we dit met eigen ogen. Het werk is veel meer dan boter alleen: het biedt de vrouwen inkomen, zelfstandigheid en trots, in een regio waar droogte en armoede het dagelijks leven tekenen. Zo vormen zij de ruggengraat van hun gezinnen en gemeenschap.

Lees hier meer over alle stappen in het verwerkingsproces van de sheaboter.

Onze samenwerking: van Chera naar Nederland

Tijdens ons bezoek aan Ghana spraken we over hoe we de werkomstandigheden en inkomenszekerheid van de vrouwen kunnen verbeteren. De samenwerking tussen Matt25 Foundation en BeriVita is een belangrijke mijlpaal in dit proces: korte lijnen, eerlijke prijzen en directe afname – zonder uitbuitende tussenpersonen. Tegelijkertijd erkennen we dat echte impact van binnenuit moet komen. Daarom bouwen we aan lokale empowerment, zodat de gemeenschap op termijn zelfstandig kan opereren.

Een bijzonder moment was toen we de vrouwen aan het werk zagen en zelf mochten meedoen aan het maakproces. Het bleek niet alleen intensief – zeker in de brandende hitte – maar ook enorm leerzaam. We kregen van dichtbij inzicht in hun dagelijkse werk en ervoeren hoeveel fysieke kracht, precisie en samenwerking dit vergt. Het was indrukwekkend om te zien hoe vrouwen van verschillende leeftijden en religies samen sheaboter produceren, terwijl ze eten, lachen, bidden en elkaar ondersteunen. Een gemeenschap in harmonie, werkend aan een product dat wij in Nederland vaak als vanzelfsprekend gebruiken.

Tijdens ons verblijf brak er vlak bij het dorp een bosbrand uit. Binnen no time kwamen vanuit alle hoeken mensen toegesneld – rennend, op brommers, met teilen water op het hoofd en takken met bladeren in de hand om de vlammen te bestrijden. De snelheid, vastberadenheid en samenwerking waarmee de gemeenschap het vuur te lijf ging, was indrukwekkend. We hielpen uiteraard mee, maar realiseerden ons tegelijk: dit soort directe, gezamenlijke actie zie je zelden in Nederland. Daar zijn we gewend aan brandweerwagens en sirenes – hier rekent men op elkaar. Een ervaring die ons diep raakte en liet zien hoe sterk en veerkrachtig deze gemeenschap werkelijk is.

Ook brachten we een bezoek aan de lokale chief. In Ghana spelen traditie en hiërarchie een grote rol, en zonder zijn goedkeuring is samenwerking met de gemeenschap nauwelijks mogelijk. Persoonlijke relaties en het opbouwen van vertrouwen zijn essentieel; ze vormen de brug tussen goede bedoelingen en duurzame impact. Wie lokale verhoudingen begrijpt en respecteert, legt de basis voor een samenwerking die écht beklijft.

De kracht van eerlijke handel

Wat we meenamen uit Ghana, gaat verder dan een product of een project. Het gaat om vertrouwen. Om mensen écht zien en waarderen. En om erkennen wat er nodig is om duurzame verandering mogelijk te maken. In een markt die vaak wordt gedomineerd door tussenpersonen en winstbejag, bouwen wij aan een ander verhaal: dat van een prachtig en eerlijk product, gemaakt door krachtige vrouwen in een gemeenschap die zelf de regie nemen over haar toekomst.

De samenwerking tussen Matt25 Foundation en BeriVita in Chera markeert een belangrijke volgende stap. Niet als eindpunt, maar als bewuste keuze om klein en gericht te beginnen en het verschil daar tastbaar te maken. Het doel: structureel inkomen voor de vrouwen, optimalisatie van productie én het opbouwen van duurzame stabiliteit. Daarbij zetten we ook in op innovatie in hergebruik – zo wordt restwater gebruikt voor irrigatie, en de zogeheten "cake", een restproduct uit het productieproces, als natuurlijke meststof. Geen losse verbeteringen, maar een samenhangende aanpak gericht op zelfvoorziening en minder afhankelijkheid van buitenaf. 

Vooruitblik

Wij geloven in een toekomst waarin vrouwengroepen in Noord-Ghana zich verenigen in coöperaties. In veel regio's is er slechts één dominante opkoper die vrouwen tegen elkaar uitspeelt en lage prijzen afdwingt. Doordat de vrouwen vaak ongeletterd en ongeschoold zijn, en alleen de lokale taal spreken, zijn zij afhankelijk van deze systemen. Coöperaties kunnen deze keten doorbreken en ruimte creëren voor eerlijke handel.

Maar wij beginnen bewust klein. In Chera. Met relaties die gebouwd zijn op wederzijds vertrouwen, met korte lijnen, en met de kracht van vrouwen die samen het verschil maken. Want duurzame verandering begint lokaal.

Tot slot

Sheaboter is meer dan een verzorgingsproduct – het is het resultaat van vakmanschap, veerkracht en samenwerking. En zoals we in Chera hebben gezien: als je in mensen investeert, groeit er veel meer dan alleen een oogst.

Gelukkig kunnen we in Nederland inmiddels al genieten van de sheaboter uit Chera. Daarmee zorgen we niet alleen goed voor onze huid, maar dragen we ook bij aan een eerlijkere wereld voor de vrouwen en gemeenschappen achter het product.